Ψυχοθεραπεία

Στη σελίδα αυτή μπορείτε να ενημερωθείτε για την θεωρητική προσέγγιση και το θεραπευτικό πλαίσιο δουλειάς μου.

Επίσης συμβουλευτείτε την ιστοσελίδα του ‘Λόγω Ψυχής’ – Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία, το Ινστιτούτο που μαζί με τους Γιώργο Καλαρρύτη και Τσαμπίκα Μπαφίτη ιδρύσαμε και διευθύνουμε μαζί από τον Ιούλιο του 2011.  Μάθετε για τον τρόπο που οι συνάδελφοί μου και εγώ εκπαιδεύουμε και εποπτεύουμε εκεί επαγγελματίες της ψυχικής υγείας σε μια εμπλουτισμένη μορφή της συστημικής θεραπείας την οποία ονομάζουμε SANE (System, Attachment, Narrative, Encephalon).

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΜΟΥ ΕΡΓΟ

Κάθε ψυχοθεραπευτής ακολουθεί μια συγκεκριμένη προσέγγιση στην οποία έχει ειδικευτεί μετά το βασικό ή/και μεταπτυχιακό του πτυχίο. Η δική μου βασική προσέγγιση ονομάζεται συστημική αλλά είναι εμπλουτισμένη από τρία ακόμα βασικά στοιχεία: τις διδαχές της αφηγηματικής ψυχολογίας, τη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού και τα σύγχρονα ευρήματα των νευροπεπιστημόνων για τον εγκέφαλο. Σε αυτή την εμπλουτισμένη μορφή συστημικής ψυχοθεραπείας εκπαιδεύουμε τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας στο ‘Λόγω Ψυχής’ – Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία.

ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Οι συστημικές σχολές ψυχοθεραπείας αναπτύχθηκαν στη δύση από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, με κοινό σημείο τη θέαση του ατόμου, της οικογένειας αλλά και της κοινότητας ως ζωντανά συστήματα. Ένα σύμπτωμα εκφράζει όχι μόνο τη δυσκολία ενός ατόμου, αλλά και του ευρύτερου συστήματος (οικογένειας), για αυτό και η οποιαδήποτε αξιολόγηση ψυχολογικών δυσκολιών σημαίνει και την αξιολόγηση του τρόπου                           “(δυσ)λειτουργίας” της οικογένειας. Πάντως, σύγχρονες τάσεις δίνουν έμφαση στην υγεία (“τι πάει καλά”) και την έννοια της “ανθεκτικότητας” (resilience), θεωρώντας πως ακόμα και η πιο “δυσλειτουργική” οικογένεια έχει ή μπορεί να δημιουργήσει τους δικούς της υγιείς μηχανισμούς και να εξελιχθεί θετικά πέρα από κάθε προσδοκία.

Ως συστημική θεραπεύτρια, και λόγω της ειδίκευσής που έλαβα, έχω στο μυαλό μια συγκεκριμένη σειρά γενικών θεραπευτικών στόχων, καθώς και ορισμένα στάδια από τα οποία περνούν όσοι έρχονται για συμβουλευτική ή/και ψυχοθεραπεία είτε αυτή είναι βραχύχρονη είτε είναι μακρόχρονη. Περισσότερα για αυτά μπορεί κανείς να διαβάσει στα άρθρα μου και στα βιβλία που έχω γράψει/επιμεληθεί.

ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΥ ΔΕΣΜΟΥ

Η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού (attachment theory) του John Bowlby είναι συμβατή με τη συστημική προσέγγιση και τονίζει τους λόγους για τους οποίους ένα σύστημα (άτομο, οικογένεια) μοιάζει να “δυσλειτουργεί”. Πίσω από όλες τις ψυχολογικές δυσκολίες κρύβεται ο ανασφαλής δεσμός προς τους γονείς στις διάφορες διαβαθμίσεις του. Η συναισθηματική ασφάλεια αποτελεί αναπτυξιακή αναγκαιότητα, αφού η έλλειψη της έχει αποδεδειγμένα τόσο οργανικές όσο και ψυχολογικές επιπτώσεις για το παιδί που μεγαλώνει. Η έλλειψη πραγματικής ασφάλειας εσωτερικεύεται ως βασική ανασφάλεια με τον εαυτό και στη σχέση με τους άλλους, και συχνά μασκαρεύεται ως υπερβολική αυτοπεποίθηση. Το μοτίβο του ανασφαλούς συναισθηματικού δεσμού στη σχέση με τους γονείς μεταβιβάζεται διαγενεολογικά στα παιδιά ιδίως όταν η συντροφική σχέση έχει αποτύχει στο να φέρει κάποια συναισθηματική πληρότητα. Έτσι τα παιδιά αναλαμβάνουν το ρόλο της βασικής διορθωτικής φιγούρας στη ζωή των γονιών είτε με το ρόλο του “πρώιμου ενήλικου” είτε με το ρόλο του “αιώνιου παιδιού”. Ο θεραπευτής λειτουργεί ως διορθωτική φιγούρα που προσφέρει ένα συγκεκριμένο και ασφαλές πλαίσιο εξερεύνησης του εσωτερικού κόσμου (σκέψεων, συναισθημάτων, αναμνήσεων) και σύνδεσης κομματιών του εαυτού που μοιάζουν αποξενωμένα.

Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΩΣ ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΑΦΗΓΗΣΗ

Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν ένας γονιός μπορεί να μιλά με συνοχή (κατάλληλο συναίσθημα και ρεαλισμό) για τις εμπειρίες του ακόμα και αν αυτές ήταν τραυματικές, τότε το παιδί του νιώθει ασφάλεια. Αυτό σημαίνει πως η οργάνωση της εμπειρίας μέσω της αφήγησης μπορεί να έχει διορθωτικά αποτελέσματα και για το ίδιο το άτομο και για τα παιδιά του και να σπάσει τη διαγενεολογική μεταβίβαση ανασφαλών μοτίβων συναισθηματικού δεσμού. Πώς όμως αποκτιέται αυτού του είδους η αφήγηση;

Ένας θεραπευτής βοηθά το θεραπευόμενο να επαν-αφηγηθεί κομμάτι-κομμάτι την αυτοβιογραφία του. Μέλημα του θεραπευτή είναι να βοηθήσει ώστε οι αλλαγές να διατηρούν τη συνοχή της αφήγησης καθώς εξελίσσεται. Ο θεραπευόμενος μαθαίνει επίσης στα πλαίσια αυτά να αναγνωρίζει διάφορες φωνές που έχει μέσα του (π.χ. την επικριτική, αυστηρή ή έστω μη ενθαρρυντική, φωνή του γονιού του, τη ζεστή και ενθαρρυντική φωνή ενός δασκάλου του κλπ) και να δίνει περισσότερο χώρο στις ενθαρρυντικές φωνές αναγνωρίζοντας τελικά σταδιακά τη δική του φωνή βασισμένη στις δικές του εμπειρίες.

 ΤΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Ατομικές συνεδρίες, συνεδρίες ζεύγους και οικογενειακές συνεδρίες

Οι θεραπευόμενοι έρχονται με διάφορα αιτήματα. Κάποιοι έρχονται για να λύσουν προβλήματα με τα παιδιά ή τους συντρόφους τους, άλλοι έρχονται με ανεπούλωτα τραύματα από το παρελθόν, με σοβαρές ψυχολογικές δυσκολίες ή με αιτήματα για προσωπική ανάπτυξη και “αυτογνωσία”. Ξεκινούμε συνήθως με ένα περιορισμένο αριθμό ατομικών ή/και οικογενειακών συνεδριών ανάλογα με τη φύση του αιτήματος, την πρόθεση του ατόμου που κάνει την αρχική επαφή, την διαθεσιμότητα και διάθεση των μελών της οικογένειας να παραστούν σε μια ή περισσότερες συνεδρίες και ούτω καθ’ εξής.

Τα αρχικά αιτήματα συνήθως ικανοποιούνται σε δέκα ως είκοσι συνεδρίες (ενδεικτικός αριθμός) ή – στην περίπτωση- σοβαρών ψυχολογικών συμπτωμάτων- χάνουν την πολύ οξεία φύση τους. Ορισμένοι θεραπευόμενοι θα θελήσουν να ανανεώσουν το θεραπευτικό τους συμβόλαιο είτε γιατί αναγνωρίζουν διαισθητικά το πόσο ένα κεντρικό θέμα επηρεάζει όλες τις πλευρές της ζωής τους είτε γιατί νέες δυσκολίες προκύπτουν που θα τους αναγκάσουν να παραμείνουν και να αναγνωρίσουν την επιρροή αυτή αργότερα. Για τη μακρόχρονη θεραπεία προτιμούμε συνήθως τη δουλειά σε θεραπευτικές ομάδες.

Ομαδικές συνεδρίες

Η ένταξη στην ομάδα γίνεται μετά από κοινή συμφωνία θεραπευτή και θεραπεύμενου. Σηματοδοτεί συνήθως τη διάθεση του θεραπευόμενου να συνεχίσει και να εμπλουτίσει τη διαδικασία αλλά και την αίσθηση του θερεαπευτή ότι ο θεραπευόμενος του εχει προχωρήσει και είναι έτοιμος για το επόμενο βήμα. Οι λόγοι για την εισαγωγή σε μια ομάδα αυτή είναι σημαντικοί.  Ο σημαντικότερος είναι ότι  μια ανοιχτή και ετερογενής ομάδα μοιάζει με έναν ασφαλή μικρόκοσμο. Εκεί η θεματολογία διευρύνεται ενώ προσφέρονται και ευκαιρίες να ‘προβάρει’ κανείς καινούριες συμπεριφορές και ρόλους. Μοιάζει η ομάδα με ένα εργαστήριο, όπου οι συνηθισμένες συμπεριφορές και ρόλοι θα αναπαραχθούν, όμως οι αναγκαίες αλλαγές θα εντοπιστούν και βιωματικά θα αλλάξουν στο εδώ και τώρα.

Οι θεραπευτικές ομάδες συντονίζονται συνήθως από δύο θεραπευτές. Αποτελούνται συνήθως από άτομα και των δύο φύλων, διαφόρων ηλικιών, με διάφορα αιτήματα, και από διάφορα επαγγέλματα. Ο αριθμός των μελών συνήθως δεν ξεπερνά τα δέκα. Οι συναντήσεις γίνονται κάθε βδομάδα για ένα δίωρο. Οι θεραπευτές έχουν την ευθύνη της διαδικασίας, ώστε η εμπειρία από τη διαδικασία να είναι μεστή νοήματος, συμπεριλαμβανομένης και της εμπειρίας της “αποφοίτησης”. Έχουν επίσης την ευθύνη να αντιμετωπίζουν τα όποια εμπόδια προκύπτουν στην επικοινωνία. ‘Εκπαιδεύουν’ τα νέα μέλη της ομάδας στον τρόπο που προσφέρεται η ανατροφοδότηση και προτείνουν τις δικές τους εναλλακτικές οπτικές. Όπου την ομάδα συντονίζουν δυο θεραπευτές, τα διαφορετικά τους θεραπευτικά στυλ καθώς και οι διαφορετικές οπτικές, που όμως δεν αναιρούν τον αρμονικό τρόπο συνύπαρξης και επικοινωνίας, αποτελούν πρότυπα σχέσης. Λεπτομέρειες για τη διαδικασία, τις θεραπευτικές φάσεις και τη διάρκεια συζητούμε πριν την εισαγωγή σε μια ομάδα.